BRAND BIJ C & A – IN HOTEL POLEN –
EN IN HET PALEIS VOOR VOLKSVLIJT (090412) Foto's van Tom Mulder
tenzij anders vermeld
tommulder@amsterdamsetrams.nl
Iedereen krijgt
in zijn leven verjaardagscadeaus, die hij z’n hele leven lang nooit meer
vergeet en dus ook verdiend heeft. Misschien was je getuige van deze
ongekend grote Amsterdamse fik en anders heb je het mogelijk van horen
zeggen. Het gebeurde op een vrijdagnacht/zaterdagmorgen 16 februari
1962.
Het was een
winderige, winterse, erg onaangenaam koude zaterdag met temperaturen ver
onder nul. Dus een mooie dag voor een brand. Het was niet zomaar een
brandje op de zoveelste etage van het klassieke, dominante C & A-gebouw
met de doorgang naar de Nieuwendijk tegenover het Beursplein. Het hele
pand plus de 1962-winterkledingcollectie stond in lichterlaaie.
Per gratis tram naar
C&A! Lijn 4 met de 548+1000, Frederiksplein, 6-4-1963. C&A had toen een
tijdelijke vestiging aan het Europaplein, na de brand in het warenhuis
aan Damrak/Nieuwendijk. foto: C. van
Mechelen †
Door de
kou en het intensieve blussen was het C & A-gebouw al heel snel en
dagenlang een ijspaleis met langs het hele gebouw erg grote, creatieve
ijspegels. Uiteraard had de brand gevolgen voor het tramverkeer, dat een
aantal dagen via de Dam, de Mozes en Aaronstraat, de Nieuwe Zijds
Voorburg en de Prins Hendrikkade naar het CS werd omgeleid en op die
wijze de haltes op het Stationsplein bereikte. Andersom ging het
uiteraard ook via de Nieuwe Zijds weer terug. Ik zie nog zo de 491 op
lijn 25 voor me toen deze via het oude lijn 17-spoor de Prins
Hendrikkade bereikte.
16 februari 1963 - het totaal uitgebrandde gebouw van
C&A op het Damrak
foto: embedded
ANP
Historisch Archief
Toen C & A was uitgebrand, bleek het gebouw zo te
zijn beschadigd, dat vrij snel werd besloten het te slopen en te
vervangen door nieuwbouw. Maar dat duurde best een tijdje. Natuurlijk
was de gigafik voor alle Amsterdammers het gesprek van de week. Toen het
nieuwe C & A-gebouw na meer dan een jaar in gebruik werd genomen, huurde
C & A bij het GVB op 27 april 1963 twee drieasserstellen van lijn 4, die
voorzien van erg grote stickers, lieten weten, dat je toch echt bij C &
A moest zijn. Zo’n dik vijftien jaren later, nu op 9 mei 1977, was het
weer raak! Nu was Hotel Polen aan de beurt. Het stond aan het Rokin,
vlakbij de Dam. Hier verliep de brand veel dramatischer, omdat
33
gasten van het hotel de brand niet overleefden. De invloed, die de Hotel
Polenbrand op het tramverkeer had, was minder dramatisch dan de C & A-brand.
Het Rokinverkeer werd vrij snel hervat. Gelukkig zijn er
relatief weinig grote branden geweest in Amsterdam. Maar over de
grootste brand zal er in Amsterdam nog lang gesproken zijn. Veertig jaar
na dato was er in Amsterdam nog een grote leegte op de plek waar op 18
april 1929 het erg grote Paleis voor Volksvlijt, dat niet kon branden,
afbrandde. Het gigagebouw van de Nederlandse Bank staat nu op de plaats
van het Paleis voor Volksvlijt.
Paleis voor Volksvlijt - 1890 foto is van Jacob Olie (public domain ivm het
verlopen van auteursrecht)
Deze drie erg grote branden zullen
dagenlang een grote invloed hebben gehad op de Amsterdamse tramloop.
Geheel iets anders was de opmerkelijke, continue verzakking van de
tramsporen door grondverzakkingen in de Marnixstraat tussen de
Stadsschouwburg en het Americain Hotel, die tenslotte zo’n jaar of tien
terug werd gestopt door het toebrengen van extra zand onder de
tramsporen en het ophogen van de rails.
Paleis voor Volksvlijt tijdens de
brand op 18 april 1929
prentbriefkaart uit de verzameling van Ad Tiggeler
Een dergelijke kuil
was ook ontstaan op de voormalige halte van de lijnen 7 en 10, richting
oost, op de Weteringschans bij het Weteringcircuit. Ik schrijf nu zeker
over veertig jaar geleden. Maar beide verzakkingen hadden hetzelfde
karakter. Op de Weteringschans ging je eerst door de kuil, voordat je de
stopplaats op de kop van de halte bereikte. Ik wil niet de
stadsarcheoloog spelen, maar de kuilen lijken plekken waar destijds, ver
voor de bebouwing, sloten liepen.
