Bijdragen van Tom Mulder
Geheugen van de Amsterdamse tram

<< terug naar index Tramcolumns

volgende column >>

Tramcolumn 176

Share |

BEUGELS EN CIJFERS (031212)
Foto's van Tom Mulder tenzij anders vermeld
tommulder@amsterdamsetrams.nl

Het was natuurlijk fantastisch, dat iemand bij de Gemeentetram aan het begin van de vorige eeuw op het idee kwam om op de Gtr-trams van die gigantische en inmiddels wereldberoemde beugelcijfers te laten aanbrengen. Het beugelcijfer idee is wonderlijk niet in andere steden gekopieerd. Ze waren er niet bij het eerste begin van de elektrische Amsterdamse tram.

Ten eerste kon dat niet, omdat Amsterdamse trams eerst trolleystangen hadden in plaats van de legendarische sleepbeugels. De laatste sleepbeugel verdween van de Amsterdamse bovenleiding met het verdwijnen van de laatste drie-asser als daar tenminste het beugelcijfer nog aanwezig was. Ik laat de werkwagens buiten beschouwing. Maar toen het gelede tijdperk definitief zijn intrede had gedaan, was het met de sleepbeugel bekeken. Er is veel tramromantiek verdwenen met het verdwijnen van de oertrams. Het gaat hier niet uitsluitend om de beugels, maar ook om die fantastische beugellijncijfers, die voor de wachtende Amsterdammer duidelijk maakten welke lijn in aantocht was. In straten met hoogteverschillen door bruggen bijvoorbeeld kon het voorkomen dat je eerst het lijncijfer zag en dan pas de tram. Afhankelijk van je eigen lengte.

Plus er was nog een tweede functie voor die legendarische lijncijfers. En dat waren de twee plaatsen in Amsterdam, waar ze op iedere bescheiden op trams wachtende Amsterdammer neerkeken, omdat de Gta in een vroeg stadium had besloten dat de wereldberoemde beugelcijfers ook prachtig functioneerden bóven de bovenleiding in plaats van eronder. Ik heb het vanzelfsprekend over de beugelcijfers bovenóp de bovenleiding en bóven de sporen van het Stationsplein en de Munt. Als je op oude foto's van het Stationsplein kijkt, zie je zelfs, uiteraard, het lijncijfer 22 in de bovenleiding hangen. Boven het verbindende spoor tussen oost en west op het Stationsplein. Op oude foto's zie je ook, dat er zelfs met de beugelcijfers is geëxperimenteerd. Heel af en toe is het beugelcijfer (zeer tijdelijk) zelfs van glas! Experimenten werden ook uitgevoerd met de lijncijfers.

Soms waren de cijfers breder of smaller door het wegvallen van bepaalde lijnen en het opnieuw gebruiken van de cijfercombinaties. Daardoor verschilde de breedte van de beugelcijfers af en toe, omdat ze dus in andere combinaties werden gebruikt. De lijncijfers, in welke vorm en uiting dan ook, waren van een magische kwaliteit. Dat blijkt als je vroeger op tramkaarten keek, die op verschillende lijnen waren gestempeld. Je zag zo heel Amsterdam aan je voorbijtrekken. Ik heb het mogelijk al eerder verteld, maar het mooiste lijncijfer was waarschijnlijk 27. Omdat het pas in 1962 ontstond en bijna als een verrassing op het laatste moment werd geïntroduceerd bij de instelling van lijn 27. Was 27 mogelijk een combinatie van bestaande oude tweeën en oude zevens? Dat waren in ieder geval de ‘1’ en de ‘7’ op de 453 wel, die plotseling als winterextra op lijn 17 verscheen. Het meest opvallende in de beugels was het verschijnen van een beugelvierkant in plaats van een beugelcijfer.

Om aan te duiden, dat het hier geen wagen betrof van een bepaalde lijn, waardoor toekomstige passagiers niet hoefden te twijfelen bij het verschijnen van een bepaalde tramwagen. Dat is weer tegenstrijdig toen destijds de wachtwagens verschenen. Toen werd er dus wel op bepaalde lijnen gereden mét een beugelvierkant! De fraaie lijnfilms van de gelede trams hadden we dus te danken aan de oude beugelcijfers. Met de komst van de Combino's verdwenen de grote lijnfilms met de grote lijncijfers. De grote cijfers ontstonden dus in het begin van de vorige eeuw. Met het verdwijnen van de grote lijncijfers verdween in Amsterdam voor de passagier weer een veel duidelijker lijnaanduiding dan we tegenwoordig helaas kennen. Wat me nog het meest bijstaat was, als ik na een bezoek aan mijn grootouders, op de tramhalte stond te wachten in de Frederik Hendrikstraat en in de verte voorbij de brug van de Hugo de Grootkade de 3 langzaam mijn kant op zag schuiven. Ik vergeet het nooit meer!

Eventuele fouten voorbehouden (red.)

 
<< terug naar index Tramcolumns

volgende column >>

omhoog

laat een berichtje achter

 

Bezoekersteller

eXTReMe Tracker